प्लास्टिक प्रदूषण – पर्यावरणासाठी वाढता धोका

मुंबई, दि. ८ मार्च (एमएमसी न्यूज नेटवर्क):

आजच्या युगात प्लास्टिक हा मानवी जीवनाचा अविभाज्य भाग बनला आहे. परंतु, त्याचा अतिरेक आणि अनियमित वापर यामुळे पर्यावरणावर गंभीर परिणाम होत आहेत. प्लास्टिक हे विघटन न होणारे (non-biodegradable) असून, ते शेकडो वर्षे पर्यावरणात तसचे राहते. त्यामुळे समुद्र, नद्या, जंगल, आणि शहरे प्लास्टिक कचऱ्याने भरून जात आहेत.

प्लास्टिक प्रदूषणाची कारणे
१. एकदाच वापरण्यात येणाऱ्या प्लास्टिकचा वाढता वापर
➡ प्लास्टिक पिशव्या, बाटल्या, स्ट्रॉ आणि पॅकेजिंग मटेरियल मोठ्या प्रमाणावर वापरले जातात.
➡ हे प्लास्टिक योग्य प्रकारे रिसायकल न करता थेट कचऱ्यात टाकले जाते.

२. प्लास्टिकचा अयोग्य विल्हेवाट लावणे
➡ अनेक लोक प्लास्टिक कचरा योग्य ठिकाणी टाकत नाहीत.
➡ शहरांमध्ये नाले आणि गटारे प्लास्टिकने तुंबतात, ज्यामुळे पूर आणि दुर्गंधी निर्माण होते.

३. औद्योगिक आणि व्यावसायिक प्लास्टिक कचरा
➡ मोठ्या प्रमाणावर उत्पादन करणाऱ्या कंपन्या प्लास्टिकचा बेसुमार वापर करतात.
➡ पॅकेजिंग उद्योग प्लास्टिकवर अवलंबून आहे, ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणात कचरा निर्माण होतो.

४. प्लास्टिकचे कमी पुनर्वापर आणि पुनर्प्रक्रिया (Recycling)
➡ भारतासह अनेक देशांमध्ये प्लास्टिक रिसायकल करण्यासाठी पुरेशी पायाभूत सुविधा नाहीत.
➡ यामुळे बहुतांश प्लास्टिक कचरा नद्या, समुद्र आणि जमिनीत जमा होतो.

प्लास्टिक प्रदूषणाचे पर्यावरणीय परिणाम
🌊 सागरी जीवांसाठी धोकादायक:
➡ प्लास्टिकचा सर्वाधिक प्रभाव समुद्री पर्यावरणावर होतो.
➡ मासे, कासव, पक्षी आणि इतर जीव प्लास्टिक खातात किंवा त्यात अडकतात, ज्यामुळे त्यांचा मृत्यू होतो.

🌿 जमिनीची आणि पाण्याची गुणवत्ता खराब होते:
➡ प्लास्टिकचा विघटन होण्यासाठी शेकडो वर्षे लागतात, त्यामुळे जमिनीतील पोषणमूल्ये कमी होतात.
➡ प्लास्टिकमधील घातक रसायने भूगर्भजल आणि शेतीयोग्य जमिनीत मिसळतात.

💨 हवेचे प्रदूषण:
➡ प्लास्टिक जाळल्याने कार्सिनोजेनिक (कर्करोगकारक) वायू वातावरणात सोडले जातात.
➡ यामुळे फुप्फुसाचे विकार आणि त्वचारोग होण्याची शक्यता वाढते.

प्लास्टिक प्रदूषण रोखण्यासाठी उपाय
✅ प्लास्टिकच्या ऐवजी कागदी, कापडी आणि पुनर्वापरयोग्य पिशव्यांचा वापर.
✅ सरकारने एकदाच वापरण्यात येणारे प्लास्टिक उत्पादनांवर बंदी घालावी.
✅ लोकांनी प्लास्टिक कचरा रिसायकल करण्यास प्राधान्य द्यावे.
✅ प्लास्टिक संकलन आणि व्यवस्थापनासाठी योग्य धोरणे आखावीत.
✅ नागरिकांनी जागरूक राहून प्लास्टिकचा वापर कमीत कमी करावा.

निष्कर्ष:
प्लास्टिक प्रदूषण ही गंभीर जागतिक समस्या बनली आहे. योग्य वेळी उपाययोजना केल्या नाहीत, तर भविष्यात पर्यावरणाचा समतोल बिघडण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे प्लास्टिकचा वापर कमी करून पर्यावरणपूरक पर्याय स्वीकारणे आवश्यक आहे.

ML/ML/PGB 8 March 2025