मुरुड-जंजिरा किल्ला
मुंबई, दि. 24 (एमएमसी न्यूज नेटवर्क) :महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातील मुरुड-जंजिरा किल्ला हा स्थापत्यकलेचा आणि समुद्राच्या ताकदीचा अद्वितीय नमुना आहे. समुद्राच्या मध्यभागी वसलेला हा किल्ला “अभेद्य जलदुर्ग” म्हणून ओळखला जातो. इतिहास, वास्तुकला, आणि भव्यतेसाठी प्रसिद्ध असलेला हा किल्ला पर्यटकांसाठी आकर्षणाचे केंद्र आहे.
इतिहास
- निर्मिती: मुरुड-जंजिरा किल्ल्याचे बांधकाम १५ व्या शतकात सिद्दी प्रमुख मलिक अंबर यांनी केले.
- नामकरण:
- “जंजिरा” हा शब्द अरबी “जजिरा” (द्वीप) वरून आला आहे.
- “मुरुड” हा आसपासच्या गावाचा संदर्भ देतो.
- माहेरकहाणी:
- सिद्दी राजांनी हा किल्ला पुन्हा-पुन्हा हिंदू आणि मराठा राजांच्या हल्ल्यांपासून वाचवला, ज्यामुळे हा किल्ला कधीही जिंकला गेला नाही.
- छत्रपती शिवाजी महाराज आणि संभाजी महाराज यांनीही हा किल्ला जिंकण्याचा प्रयत्न केला, परंतु किल्ल्याची रचना आणि भक्कम बांधणीमुळे ते यशस्वी होऊ शकले नाहीत.
वास्तुकला आणि रचना
- भक्कम बांधणी:
- समुद्राच्या मध्यभागी असलेला हा किल्ला दगड आणि चुन्याने बांधला आहे.
- मजबूत भिंती आणि २१ शक्तिशाली बुरुज यामुळे तो अभेद्य बनला आहे.
- प्रवेशद्वार:
- किल्ल्याला मुख्य दोन दरवाजे आहेत.
- मुख्य प्रवेशद्वार केवळ समुद्रातून दिसतो, त्यामुळे शत्रूंना प्रवेश कठीण होता.
- तोफा आणि शस्त्रसाठा:
- किल्ल्यात भव्य तोफा आहेत, ज्या समुद्राच्या तटबंदीवर तैनात होत्या.
- विशेषतः “कलाल बंगडी,” “चवरेस,” आणि “लांडी” या तीन भव्य तोफा प्रसिद्ध आहेत.
किल्ल्याचे विशेष आकर्षण
- हवेली आणि प्राचीन वास्तू
- किल्ल्याच्या आत सिद्दी राजांची हवेली होती.
- पाण्याचा टाकाही किल्ल्यात बांधला गेला आहे, जो पिण्यायोग्य गोड्या पाण्याने भरलेला असतो.
- समुद्रातील अभेद्य रचना
- किल्ल्याभोवती समुद्राच्या लाटांचा सतत मारा होतो, तरीही तो आजही अढळ उभा आहे.
- तोफांचे अवशेष
- किल्ल्यावर ठेवलेल्या प्राचीन तोफा आजही बघता येतात.
- 360° निसर्गदृश्ये
- किल्ल्याच्या भिंतींवर उभे राहून संपूर्ण समुद्राचा आणि आकाशाचा विहंगम नजारा अनुभवता येतो.
किल्ल्याला भेट कशी द्यावी?
- जवळचे ठिकाण: मुरुड गाव.
- प्रवास मार्ग:
- रस्ता मार्ग: मुंबईपासून १५० किमी. मुरुडपर्यंत कार किंवा बसने जाता येते.
- रेल्वे मार्ग: रोहा हे सर्वात जवळचे रेल्वे स्थानक आहे (५० किमी).
- हवाई मार्ग: छत्रपती शिवाजी महाराज आंतरराष्ट्रीय विमानतळ, मुंबई.
- समुद्रमार्गाने किल्ल्यात प्रवेश:
- राजपुरी जेट्टीहून बोटीने किल्ल्यापर्यंत पोहोचता येते.
सर्वोत्तम वेळ भेट देण्यासाठी
- हिवाळा (ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी):
- हवामान सुखद असते, बोटीने प्रवासासाठी सोयीस्कर.
- पावसाळा टाळा: समुद्राच्या वाढत्या लाटा बोटिंगसाठी धोकादायक असू शकतात.
भेट देताना टिप्स
- सुरक्षिततेची काळजी घ्या: बोटीवर प्रवास करताना जीवनरक्षक जाकीट घालणे गरजेचे आहे.
- सणावारी गर्दी टाळा: सणांच्या काळात येथे मोठी गर्दी होते.
- गाइड बुक करा: इतिहास आणि वास्तुकलेबद्दल सखोल माहिती मिळवण्यासाठी गाइडसोबत प्रवास करा.
- फोटोग्राफीसाठी तयारी ठेवा: किल्ल्याचा नजारा आणि समुद्राचे सौंदर्य कॅमेरामध्ये टिपा.
मुरुड-जंजिरा किल्ल्याचे महत्त्व
- ऐतिहासिक दृष्टिकोन: मराठा साम्राज्य आणि सिद्दी राजांच्या संघर्षांचे साक्षीदार.
- स्थापत्यशास्त्र: समुद्राच्या मध्यभागी अभेद्य किल्ला बांधण्याचे उत्कृष्ट उदाहरण.
- पर्यटन स्थळ: निसर्ग, इतिहास, आणि रोमांच याचा अद्वितीय संगम.
निष्कर्ष
मुरुड-जंजिरा किल्ला हा इतिहासप्रेमी, निसर्गप्रेमी, आणि साहसप्रेमींसाठी आदर्श स्थळ आहे. समुद्राच्या मधोमध उभा असलेला हा भव्य किल्ला महाराष्ट्राच्या संपन्न ऐतिहासिक वारशाचा अभिमान आहे.
“इतिहासाच्या लाटा जितक्या मोठ्या असतात, तितकाच मुरुड-जंजिरा किल्ला अभेद्य आहे.”
ML/ML/PGB 24 Jan 2025
