शेतीतील यंत्रांचे भवितव्य दाखविणारा आश्चर्यकारक “R4 फार्म रोबोट”!
द्राक्षबागा, फळबागा करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी मजुरांच्या टंचाईवर आधुनिक हाय-टेक उतारा
विक्रांत पाटील
द्राक्षबागा आणि फळबागांसारख्या विशेष पिकांची शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांना अनेक आव्हानांना सामोरे जावे लागते. यामध्ये कुशल मजुरांची कमतरता आणि वारंवार करावी लागणारी कंटाळवाणी कामे यांचा समावेश आहे. या कामांमध्ये कोणताही बदल नसतो, पण ती अत्यंत महत्त्वाची असतात. अशा परिस्थितीत, भविष्यातील शेती कशी असेल, याचा विचार करणे आवश्यक ठरते.
ॲग्रिटेक्निका 2025 (Agritechnica 2025) या जर्मनीतील कृषी यंत्र-तंत्र प्रदर्शनात शेतीचे भविष्य उलगडले जाते. याच प्रदर्शनात न्यू हॉलंडने आपला नवीन R4 ऑटोनॉमस रोबोट सादर केला. हा रोबोट पारंपरिक ट्रॅक्टरपेक्षा खूप वेगळा असून, शेतीच्या समस्यांवर एक आश्चर्यकारक आणि क्रांतिकारी उपाय म्हणून समोर आला आहे. चला, या रोबोटच्या पाच सर्वात प्रभावी वैशिष्ट्यांबद्दल जाणून घेऊया.
केवळ चालकरहित ट्रॅक्टर नाही – “लेगसी-फ्री” क्रांती
R4 हा पारंपरिक ट्रॅक्टरमधून फक्त केबिन काढून तयार केलेला नाही. ही एक “पूर्णपणे नवीन संकल्पना” आहे, जी “सुरुवातीपासून नव्याने” तयार करण्यात आली आहे. फ्रांसेस्का पानो यांनी याला “लेगसी-फ्री दृष्टिकोन” (legacy-free approach) म्हटले आहे. याचा मुख्य फायदा असा आहे की, तो विशेषतः वारंवार कराव्या लागणाऱ्या कामांसाठी बनवला गेला आहे, जसे की द्राक्षबागेत एकाच जमिनीवरून हंगामात 20 वेळा जाणे. यामुळे केवळ मजुरी वाचत नाही, तर मानवी चुका टाळून कामात अचूकता आणि सातत्य राखले जाते, ज्यामुळे पिकांच्या गुणवत्तेत सुधारणा होऊ शकते.
फ्रांसेस्का पानो यांच्या मते हा एक गेम चेंजर ट्रॅक्टर रोबोट आहे. ज्यात संपूर्ण प्लॅटफॉर्म कनेक्टिव्हिटी आहे, जे सर्व एकाच ठिकाणी बसते आणि तुम्ही तुमच्या डिजिटल क्षमतेचा जास्तीत जास्त फायदा घेऊ शकता.
दोन वेगवेगळ्या कामांसाठी दोन विशेष रोबोट
न्यू हॉलंडने एकच उत्पादन सर्वांसाठी न बनवता, विशिष्ट गरजा पूर्ण करण्यासाठी दोन वेगवेगळे प्रकार तयार केले आहेत. प्रत्येक मॉडेलच्या वैशिष्ट्यांमागे एक सखोल विचार आहे:
R4 इलेक्ट्रिक पॉवर:
लक्ष्य: हे मॉडेल विशेषतः “उच्च-श्रेणीच्या अरुंद द्राक्षबागांसाठी” आहे.
ऊर्जा स्रोत: हे “40kWh बॅटरी पॅकद्वारे इलेक्ट्रिक ऊर्जेवर” चालते.
वैशिष्ट्ये: याची कमाल उंची “1.38 मीटर”, रुंदी “0.7 मीटर” आहे आणि वजन फक्त “एक टन” आहे. या कमी वजनामुळे उच्च-मूल्याच्या द्राक्षबागेतील जमिनीचे नुकसान (soil compaction) टाळले जाते आणि नाजूक मुळांचे संरक्षण होते. याच्या अरुंद आकारामुळे हा रोबोट अतिशय जवळ-जवळ लागवड केलेल्या प्रीमियम द्राक्षबागांमध्येही सहज काम करू शकतो, जिथे पारंपरिक ट्रॅक्टर पोहोचू शकत नाहीत.
R4 हायब्रीड पॉवर:
लक्ष्य: हे मॉडेल “फळबागा आणि फळ उत्पादकांसाठी” आहे.
ऊर्जा स्रोत: हे “पूर्ण-हायब्रीड” मॉडेल असून, यात “59 अश्वशक्ती/44 किलोवॅट डिझेल इंजिन” आहे जे “वनस्पती तेलावर आधारित इंधनावर” चालू शकते. तसेच, गरजेनुसार बॅटरीवर “पूर्णपणे-इलेक्ट्रिक मोडमध्ये” देखील चालू शकते.
वैशिष्ट्ये: याचे वजन “1,400 किलो”, रुंदी “1.2 मीटर” असून ते “1.5 मीटर आणि त्याहून अधिक” रांगेतील अंतरासाठी अनुकूल आहे. याचे “पॉवर-टू-वेट गुणोत्तर” पारंपरिक विशेष ट्रॅक्टरपेक्षा दुप्पट आहे. याचा अर्थ असा की, कमी इंधनात जास्त काम करण्याची क्षमता आणि जड अवजारे वापरतानाही जमिनीचे कमीत कमी नुकसान. हे मॉडेल वनस्पती तेलावर चालवता येणे, हे शाश्वत शेतीच्या वाढत्या मागणीला थेट प्रतिसाद देते.
मूलतः नवीन, तरीही उत्तम प्रकारे एकत्रित
R4 रोबोट एकीकडे क्रांतिकारी नवीन मशीन आहे, तर दुसरीकडे तो शेतकऱ्यांच्या सध्याच्या न्यू हॉलंडच्या ताफ्यात सहजपणे एकत्रित होण्यासाठी बनवला आहे. न्यू हॉलंडच्या धोरणात्मक हुशारीचे हे उत्तम उदाहरण आहे: त्यांनी सुरुवातीपासून एक क्रांतिकारक नवीन हार्डवेअर (रोबोटचे स्वरूप) तयार केले, परंतु ते आपल्याच परिपक्व, विश्वसनीय आणि विद्यमान सॉफ्टवेअर इकोसिस्टीममध्ये सहजपणे जोडले.
तो ‘फील्डऑप्स’ (FieldOps), जे न्यू हॉलंडचे फार्म मॅनेजमेंट सॉफ्टवेअर प्लॅटफॉर्म आहे, आणि “विशेष पिके व इतर पिकांसाठी वापरल्या जाणाऱ्या समान ऑटोनॉमी प्लॅटफॉर्मचा” वापर करतो. यामुळे R4 “अत्यंत लवचिक, अपग्रेड करण्यास सोपे आणि भविष्यासाठी उत्तम प्रकारे समर्थित” आहे.
थियरी ले ब्रिकर सांगतात की, “याला अधिक शक्तिशाली बनवणारी गोष्ट ही आहे की, हे त्याच ऑटोनॉमस टेक स्टॅक आणि घटकांचा वापर करते जे आम्ही आमच्या इतर पिकांच्या प्लॅटफॉर्मसाठी विकसित केले आहेत. यातून आमच्या सोल्यूशन्सची स्केलेबिलिटी आणि लवचिकता दिसून येते.”
हे फक्त चालवणे नाही – तर विचार करणे आहे!
R4 रोबोट GPS, LIDAR आणि व्हिजन कॅमेऱ्यांच्या मदतीने केवळ आपला मार्ग शोधत नाही, तर त्यापलीकडे जाऊन विचार करतो. याचाच अर्थ, R4 रोबोट केवळ ‘काम करण्या’च्या भूमिकेतून ‘निर्णय घेण्या’च्या भूमिकेकडे जात आहे. यात “इंटेलिजेंट इलेक्ट्रिकल इम्प्लिमेंट मॅनेजमेंट फंक्शन्स” आहेत, जसे की:
- फवारणीच्या प्रवाहाचा दर स्वयंचलितपणे नियंत्रित करणे.
- शेताच्या कडेला किंवा पिकांमधील मोकळ्या जागेत फवारणी आपोआप चालू/बंद करणे.
- पिकांच्या उंचीनुसार फवारणीचे प्रमाण स्वयंचलित करणे.
हे केवळ रासायनिक खते वाचवण्यापुरते मर्यादित नाही, तर प्रिस्क्रिप्टिव्ह ॲग्रीकल्चरच्या (prescriptive agriculture) दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. यात यंत्र आवश्यकतेनुसार आणि अचूक ठिकाणीच उपचार करते, ज्यामुळे पर्यावरण आणि खर्च या दोन्हींची बचत होते. भविष्यात “रोग ओळखून त्यानुसार स्पॉट स्प्रेइंग” करण्याची प्रणाली विकसित करणे हे या तंत्रज्ञानाचे अंतिम ध्येय मानले जात आहे.
शेतीसाठी नवीन व्यवसाय मॉडेलचे संकेत
R4 रोबोट हा केवळ एक उत्पादन नसून, ॲग्रिटेक्निका 2025 मध्ये दिसणाऱ्या मोठ्या बदलाचे प्रतीक आहे. या ट्रेड फेअरमध्ये स्वायत्त (autonomous) युनिट्समध्ये मोठी वाढ दिसून आली. दोन वर्षांपूर्वी जिथे फक्त काही मॉडेल्स होती, तिथे यावर्षी 29 वेगवेगळी मॉडेल्स प्रदर्शित करण्यात आली.
यासोबतच, प्रदर्शनात नवीन व्यवसाय मॉडेल्सवरही लक्ष केंद्रित केले जात आहे. यामध्ये यंत्रे भाड्याने देणे किंवा “रोबोट-ॲज-अ-सर्व्हिस” यांसारख्या पर्यायांचा समावेश आहे, जिथे शेतकरी तासाप्रमाणे पैसे देऊ शकतात. या नवीन ‘पे-पर-यूज’ (pay-per-use) मॉडेल्समुळे R4 सारखे प्रगत तंत्रज्ञान मध्यम आकाराच्या शेतांसाठीही अधिक सोपे आणि परवडणारे ठरू शकते.
शेतकऱ्याची नवीन भूमिका
न्यू हॉलंड R4 हे फक्त एक यंत्र नाही, तर ते विशेष शेतीसाठी अधिक स्वयंचलित, कार्यक्षम आणि शाश्वत भविष्याचे एक दर्शन आहे. हे तंत्रज्ञान वारंवार कराव्या लागणाऱ्या कामांसाठी तयार केले आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना अधिक महत्त्वाच्या आणि मूल्यवर्धित कामांवर लक्ष केंद्रित करता येईल.
स्वायत्ततेचा अर्थ शेतकऱ्याला बाजूला सारणे नाही. उलट, या तंत्रज्ञानामुळे आणि नवीन व्यवसाय मॉडेल्समुळे शेतकऱ्याची भूमिका अधिक विकसित होत आहे. यामुळे एक महत्त्वाचा प्रश्न निर्माण होतो: ‘रोबोट-ॲज-अ-सर्व्हिस’ सारख्या मॉडेल्समुळे R4 सारखी प्रगत यंत्रे सहज उपलब्ध होत असताना, भविष्यातील शेतकरी हा केवळ एक मशीन ऑपरेटर न राहता, एक कुशल फ्लीट मॅनेजर आणि डेटा विश्लेषक बनेल का?
