जंगलतोड – पर्यावरण आणि जैवविविधतेवरील परिणाम

मुंबई, दि. ७ मार्च (एमएमसी न्यूज नेटवर्क):

जंगलतोड ही जागतिक पातळीवरील सर्वात गंभीर पर्यावरणीय समस्या आहे. वाढती लोकसंख्या, शहरीकरण, शेतीसाठी होणारा जंगलाचा नाश आणि वृक्षतोडीमुळे पृथ्वीवरील हरित क्षेत्र झपाट्याने कमी होत आहे. जंगल हा केवळ ऑक्सिजनचा स्रोत नसून तो संपूर्ण पर्यावरणीय चक्राचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. जंगलतोडीमुळे जैवविविधता धोक्यात येत आहे आणि हवामान बदल अधिक तीव्र होत आहे.

जंगलतोडीची कारणे
१. शेतीसाठी जमिनीचा वापर
➡ लोकसंख्यावाढीमुळे अधिक अन्नधान्य उत्पादनाची गरज वाढत आहे.
➡ नवीन शेतजमीन मिळवण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर वृक्षतोड केली जाते.

२. शहरीकरण आणि औद्योगिकीकरण
➡ वाढत्या शहरीकरणामुळे गृहनिर्माण आणि उद्योगांसाठी जंगलतोड केली जाते.
➡ रस्ते, रेल्वे, कारखाने आणि वीज प्रकल्प उभारण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर वृक्षतोड होते.

३. इंधनासाठी वृक्षतोड
➡ ग्रामीण भागात स्वयंपाकासाठी लाकडाचा वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो.
➡ जंगलातील झाडे तोडून कोळसा आणि लाकूड विक्री केली जाते.

४. बेकायदेशीर जंगलतोड
➡ अनेक ठिकाणी झाडे तोडून चंदन, सागवान यांसारख्या मौल्यवान वृक्षांची तस्करी केली जाते.
➡ यामुळे जंगलांचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होते.

जंगलतोडीचे पर्यावरणीय परिणाम
🌳 हवामान बदल:
➡ झाडे कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेतात. जंगलतोडीमुळे ग्रीनहाऊस वायूंचे प्रमाण वाढते आणि तापमानवाढ होते.

🐾 जैवविविधतेचा ऱ्हास:
➡ अनेक प्राणी आणि पक्ष्यांचे नैसर्गिक अधिवास नष्ट होतात, त्यामुळे अनेक प्रजाती नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहेत.

💨 हवेची गुणवत्ता कमी होते:
➡ झाडे ऑक्सिजन निर्मिती करतात. जंगलतोड झाल्यास प्रदूषण वाढते आणि हवेची गुणवत्ता खालावते.

💦 पर्जन्यमानावर परिणाम:
➡ झाडे नष्ट झाल्यामुळे वातावरणातील आर्द्रता कमी होते आणि त्यामुळे पावसाचे प्रमाण घटते.

🌊 मृदा धूप आणि पूर:
➡ झाडांच्या मुळांमुळे माती बांधली जाते. जंगलतोड झाल्यास मृदा धूप होते आणि पूर येण्याची शक्यता वाढते.

जंगलतोड रोखण्यासाठी उपाय
✅ सतत वृक्षारोपण करणे आणि जंगल संवर्धन करणे.
✅ कठोर कायदे लागू करून बेकायदेशीर वृक्षतोड रोखणे.
✅ वनसंवर्धनासाठी स्थानिक समुदायांना सहभागी करणे.
✅ पर्यायी इंधनाचा वापर करून लाकडावरील अवलंबित्व कमी करणे.
✅ टिकाऊ शेती आणि पर्यावरणपूरक औद्योगिक धोरणे अवलंबणे.

निष्कर्ष:
जंगल हा पृथ्वीच्या आरोग्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे. जंगलतोडीमुळे केवळ पर्यावरणाचे नुकसान होत नाही, तर मानवी जीवनावरही परिणाम होतो. त्यामुळे सर्वांनी मिळून वृक्षसंवर्धन करणे आणि जंगलतोड रोखण्यासाठी ठोस पावले उचलणे आवश्यक आहे.

ML/ML/PGB 7 March 2025