भारतातील डिजिटल पेमेंट्स क्रांतीची IMF ने घेतली दखल
भारतातील डिजिटल पेमेंट्स क्षेत्रात क्रांतिकारी बदल घडवणाऱ्या यूपीआयच्या (Unified Payments Interface) यशावर अंतरराष्ट्रीय नाणेनिधीने (IMF) नुकताच प्रकाश टाकला आहे. ‘Growing Retail Digital Payments: The Value of Interoperability’ या शीर्षकाच्या नोटमध्ये IMF ने नमूद केले आहे की भारत सर्वात वेगाने डिजिटल पेमेंट्स करणारा देश बनला आहे आणि यामध्ये यूपीआयचा मोठा वाटा आहे. २०१६ मध्ये सुरू झालेली ही प्रणाली सध्या दर महिन्याला १८ अब्जांहून अधिक व्यवहार प्रक्रिया करत आहे. यूपीआय ही IMPS (Immediate Payment Service) वर आधारित प्रणाली असून यामुळे व्यवहार क्षणात पार पडतात. ही प्रणाली विविध बँका आणि पेमेंट अ‍ॅप्समध्ये इंटरऑपरेबिलिटी प्रदान करते, ज्यामुळे ग्राहकांना अधिक सोयीस्कर अनुभव मिळतो आणि वापर वाढतो.
IMF च्या निरीक्षणानुसार, इंटरऑपरेबिलिटी म्हणजेच एकमेकांसोबत जुळून कार्य करणाऱ्या डिजिटल प्रणालीमुळे वापरकर्त्यांचा अनुभव अधिक सुलभ होतो आणि त्यामुळे मोठ्या प्रमाणात स्वीकारही होतो. भारतात यूपीआयचा विस्तार शहरी भागांपुरता मर्यादित न राहता ग्रामीण भागातही झाला आहे, ज्यामुळे आर्थिक समावेशनाची गती वाढली आहे. आरबीआय आणि एनपीसीआय सारख्या संस्थांनी धोरणात्मक निर्णय घेऊन यूपीआयचा आधारभूत ढाचा अधिक मजबूत केला आहे. यूपीआयच्या यशामुळे अनेक देश भारताच्या मॉडेलचा अभ्यास करत असून काही देशांनी भारतासोबत यूपीआय प्रणालीला अंगीकारण्यास सुरुवात केली आहे. ही गोष्ट केवळ भारताच्या आर्थिक प्रगतीची नव्हे तर डिजिटल पेमेंट्सच्या जागतिक स्तरावरील भविष्यासाठी एक मार्गदर्शक ठरत आहे.
