भावनिक बुद्धिमत्ता (Emotional Intelligence) वाढवण्याचे मार्ग

मुंबई, दि. 9 (एमएमसी न्यूज नेटवर्क): व्यक्तिमत्त्व विकासात भावनिक बुद्धिमत्ता (Emotional Intelligence) महत्त्वाची भूमिका बजावते. आपले स्वतःचे आणि इतरांचे भावनिक आवेग समजून घेणे, त्यावर नियंत्रण ठेवणे व सकारात्मक संवाद साधणे यासाठी ही कौशल्ये आवश्यक आहेत. केवळ तांत्रिक ज्ञान असूनही भावनिक बुद्धिमत्तेच्या अभावामुळे अनेकांना यशाच्या शिखरावर पोहोचता येत नाही. त्यामुळे ही कौशल्ये विकसित करणे काळाची गरज बनली आहे.

भावनिक बुद्धिमत्ता म्हणजे काय?

भावनिक बुद्धिमत्ता म्हणजे स्वतःच्या व इतरांच्या भावना ओळखून त्यांना योग्य प्रकारे व्यवस्थापित करण्याची क्षमता होय. या क्षमतेचा उपयोग तणावमुक्त जीवन, उत्तम नातेसंबंध आणि कार्यक्षमता वाढवण्यासाठी होतो.

भावनिक बुद्धिमत्ता वाढवण्याचे प्रभावी मार्ग:

1. स्वतःच्या भावना ओळखा:
   • आपल्या भावना कोणत्या परिस्थितीत निर्माण होतात, याचे निरीक्षण करा.
   • ज्या वेळी चिडचिड किंवा दु:ख होते, त्या भावना कोणत्या गोष्टींमुळे निर्माण झाल्या हे समजून घ्या.
2. स्वतःवर नियंत्रण ठेवा:
   • तणावग्रस्त परिस्थितीत शांत राहण्याचा प्रयत्न करा.
   • सकारात्मक विचारांचा सराव करा आणि निर्णय घेण्यापूर्वी वेळ द्या.
3. सहानुभूती विकसित करा:
   • इतरांच्या भावना समजून घेण्याचा प्रयत्न करा.
   • ऐकण्याचे कौशल्य सुधारून दुसऱ्यांच्या समस्या समजून घ्या.
4. सकारात्मक संवाद साधा:
   • तुमच्या भावना स्पष्ट आणि सभ्य शब्दांत मांडण्याचा प्रयत्न करा.
   • संवादात टीका करण्याऐवजी समस्यांचे उपाय शोधण्यावर लक्ष केंद्रित करा.
5. तणाव व्यवस्थापन:
   • ध्यान, योग व श्वासाचे व्यायाम तणाव कमी करण्यात प्रभावी ठरतात.
   • काम व विश्रांती यांचा संतुलित वेळ ठेवा.
6. समाजभावना समजून घ्या:
   • संघटित कार्यात सहभागी होऊन इतरांबरोबर चांगले नाते प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न करा.
   • सहकार्य आणि संघटन कौशल्ये वाढवा.
7. फीडबॅक स्वीकारा:
   • इतरांकडून मिळालेला अभिप्राय सकारात्मक दृष्टीने घ्या आणि स्वतःला सुधारण्याचा प्रयत्न करा.

भावनिक बुद्धिमत्तेचे फायदे:

• तणावमुक्त आणि आनंदी जीवन
• उत्तम नातेसंबंध
• कार्यक्षमता व निर्णयक्षमता वाढणे
• नेतृत्व कौशल्याचा विकास

भावनिक बुद्धिमत्ता ही फक्त वैयक्तिक जीवनासाठीच नव्हे तर व्यावसायिक यशासाठीही महत्त्वपूर्ण आहे. तिच्या विकासासाठी सातत्यपूर्ण प्रयत्न आणि सकारात्मक दृष्टिकोन आवश्यक असतो.

ML/ML/PGB 9-02-2025