सेंट्रल बँक डिजिटल करन्सी ई-रुपीने केला विक्रम
मुंबई. दि. १ (एमएमसी न्यूज नेटवर्क) : देशातील डिजिटल आर्थिक व्यवहारांना चालना देण्यासाठी RBI कडून विविध योजना आमलात आणल्या जातात. गेल्या काही वर्षांपासून RBI UPI ट्रान्सॅक्शनना चालना देत आहे. या उपक्रमाला मिळालेल्या मोठ्या यशानंतर आता भारताच्या सेंट्रल बँक डिजिटल करन्सी (CBDC) ई-रुपी च्या वापराला प्रोत्साहन दिले जात आहे. भारताच्या सेंट्रल बँक डिजिटल करन्सी (CBDC) ई-रुपीद्वारे एका दिवसात व्यवहारांची संख्या 10 लाखांच्या पुढे गेली आहे. 27 डिसेंबर 2023 रोजी चलनाने हा विक्रम केला. आरबीआयचे गव्हर्नर शक्तिकांत दास यांनी ही माहिती दिली आहे.शक्तीकांत दास यांनी एका कर्मचाऱ्याला लिहिलेल्या पत्रात म्हटले आहे की, UPI चे यश आता आंतरराष्ट्रीय मॉडेल बनले आहे. ई-रुपीच्या बाबतीतही आम्ही मोठी वाढ केली आहे. RBI ने 1 डिसेंबर 2022 रोजी किरकोळ वापरकर्त्यांसाठी CBDC रिटेल लाँच केले.
फोन-पे, पेटीएम, गुगल-पे सारख्या इतर पेमेंट सिस्टममध्ये व्यवहारानंतर बँक सेटलमेंट आवश्यक असते, म्हणजेच या प्लॅटफॉर्मवरील तुमचा व्यवहार किमान एका बँकेतून जातो. तर e₹ रोख प्रमाणे QR कोड स्कॅन करून थेट करता येतात.
सेंट्रल बँक डिजिटल करन्सी (CBDC) याला थोडक्यात ई-रुपी म्हणतात. हे कागदी चलनाचे डिजिटल स्वरूप आहे, जे क्रिप्टो चलनासारख्या ब्लॉक-चेन तंत्रज्ञानावर आधारित आहे. त्याचे मूल्य सध्याच्या चलनाच्या बरोबरीचे आहे.100, 200 किंवा 500 रुपयांच्या नोटांप्रमाणे ही सरकारची कायदेशीर निविदा आहे, जी स्वीकारण्यास कोणीही नकार देऊ शकत नाही. e₹ फक्त मोबाईल वॉलेटमध्ये ठेवता येतात. ते ठेवण्यासाठी बँक खात्याची गरज नाही. हे दोन प्रकारचे आहेत – CBDC घाऊक आणि CBDC रिटेल.
ई-रुपी व्यवहारात बँक खाते आवश्यक नाही. RBI प्रत्यक्ष चलनाऐवजी पैसे (e₹) थेट डिजिटल वॉलेटमध्ये हस्तांतरित करते. याचा अर्थ असा की तुमच्या खिशात किंवा लेदर वॉलेटमध्ये नोटा ठेवण्याऐवजी तुम्ही तुमच्या वॉलेटमध्ये ई-रुपया ठेवू शकाल आणि व्यवहार करू शकाल. हे डिजिटल वॉलेट बँकेकडून जारी केले जाते.UPI द्वारे व्यवहार करण्यासाठी बँक खात्यात पैसे असणे आवश्यक आहे. यासाठी, तुम्हाला एकतर स्वतः खात्यात भौतिक चलन जमा करावे लागेल किंवा कुठूनतरी तुमच्या बँक खात्यात पैसे हस्तांतरित करावे लागतील. याचा अर्थ असा की हा व्यवहार शक्य होण्यासाठी एखाद्याला किमान एकदा खात्यात भौतिक चलन जमा करावे लागेल. परंतु ई-रुपीमध्ये प्रत्यक्ष चलन एकदाही खात्यात जमा करावे लागत नाही.
SL/KA/SL
1 Jan. 2024
