नमामि गंगे’च्या धर्तीवर राज्यातही गोदावरी,चंद्रभागा, पंचगंगा होणार स्वच्छ
महाराष्ट्रातील गोदावरी, चंद्रभागा आणि पंचगंगा नद्यांच्या पुनरुज्जीवनासाठी राज्य सरकारने नमामी गंगे योजनेच्या धर्तीवर विशेष आराखडा तयार करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या उपक्रमाचा मुख्य उद्देश नद्यांचे पाणी स्वच्छ करणे, त्यांचे पर्यावरणीय संतुलन राखणे आणि त्यांना जैवविविधतेसाठी अनुकूल बनवणे हा आहे.
पंढरपूरची श्रद्धास्थान असलेली चंद्रभागा नदी, नाशिक ते नांदेडपर्यंत वाहणारी गोदावरी नदी आणि कोल्हापूर व शिरोळदरम्यानची पंचगंगा नदी या तिन्ही नद्यांचा २०२४ च्या जल गुणवत्ता सर्वेक्षणात तिसऱ्या क्रमांकाच्या सर्वाधिक प्रदूषित नदीपट्ट्यात समावेश झाला आहे. त्या अनुषंगानेच शासनाने नदी स्वच्छतेचा निर्णय घेतला असून व्यापक कृती आराखडा तयार केला आहे. संबंधित शासकीय विभाग, मंडळे आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांनी या कृती आराखड्याची तातडीने अंमलबजावणी करण्याचे निर्देश दिले आहेत.
प्रकल्पांसाठी सीएसआर आणि सीईआर निधीचा वापर करून स्वतंत्र बँक खाती उघडण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत. महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळामार्फत सादर करण्यात आलेल्या कृती आराखड्याला शासनाने तत्त्वतः मान्यता दिली असून, अंमलबजावणीसाठी जिल्हाधिकारी, विभागीय आयुक्त, स्थानिक संस्था आणि औद्योगिक क्षेत्रांनी समन्वय साधण्याचे आदेश देण्यात आले आहेत.
औद्योगिक सांडपाणी, शेतीतील रसायने आणि घरगुती सांडपाण्यामुळे होणारे प्रदूषण कमी करण्यासाठी कठोर उपाययोजना केल्या जातील. नद्यांमध्ये प्रदूषणकारक घटक जाण्यापासून रोखण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केला जाईल. नद्यांमध्ये जाणारे सांडपाणी प्रक्रिया करण्यासाठी अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून प्रकल्प उभारले जातील.या प्रकल्पांमुळे नद्यांचे पाणी स्वच्छ करण्यात मदत होईल. नद्यांमधील जैवविविधता टिकवण्यासाठी स्थानिक वनस्पती आणि प्राण्यांचे संरक्षण केले जाईल. नद्यांच्या परिसरात जैवविविधतेसाठी अनुकूल वातावरण निर्माण करण्यावर भर दिला जाईल
गोदावरी, चंद्रभागा आणि पंचगंगा या नद्या महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक, आर्थिक आणि पर्यावरणीय जीवनात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.
गोदावरी नदीला “दक्षिण गंगा” म्हणून ओळखले जाते. ती हिंदू धर्मातील पवित्र नद्यांपैकी एक आहे. नाशिक येथे कुंभमेळा आयोजित केला जातो, जो लाखो भाविकांना आकर्षित करतो. गोदावरी नदीच्या काठावर शेतीसाठी सुपीक जमीन आहे. ती महाराष्ट्र, तेलंगणा आणि आंध्र प्रदेशातील शेतीसाठी जीवनरेखा आहे.
चंद्रभागा नदी पंढरपूर येथे प्रसिद्ध आहे, जिथे ती वारकरी संप्रदायासाठी पवित्र मानली जाते. ती संत तुकाराम आणि संत ज्ञानेश्वर यांच्या वारशाशी जोडलेली आहे.
नदीच्या काठावर शेतीसाठी उपयुक्त जमीन आहे, जी स्थानिक अर्थव्यवस्थेला चालना देते. नदीच्या पाण्याचा उपयोग शेतीसाठी आणि स्थानिक पिण्याच्या पाण्याच्या गरजांसाठी होतो.
पंचगंगा नदीच्या काठावर कोल्हापूरसारख्या सुपीक भागात ऊस आणि भात शेती मोठ्या प्रमाणावर केली जाते.
पंचगंगा नदी कृष्णा नदीची उपनदी असून ती जलस्रोतांचा पुरवठा करते आणि जैवविविधता टिकवते.
