स्त्री आरोग्यातील दुर्लक्षित पण महत्त्वाचा मुद्दा : थायरॉईडचे परिणाम
मुंबई, दि. १९ एप्रिल २०२५ (एमएमसी न्यूज नेटवर्क) :अलीकडच्या काळात महिलांमध्ये अनेकदा थकवा, वजनवाढ, केसगळती, तणाव आणि मासिक पाळीत अनियमितता यासारख्या लक्षणांची वाढ दिसून येते. यामागचं मूळ कारण शोधताना अनेकदा “थायरॉईड” हा शब्द ऐकायला मिळतो. पण तरीही, थायरॉईड विकार हा अनेक महिलांसाठी अजूनही एक दुर्लक्षित विषय राहिलेला आहे.थायरॉईड म्हणजे काय?आपल्या गळ्याच्या पुढील भागात असलेली थायरॉईड ग्रंथी ही शरीरातील महत्त्वाची अंत:स्रावी ग्रंथी आहे. ती T3 (ट्रायआयोडोथायरोनिन) आणि T4 (थायरॉक्सिन) हे हार्मोन्स तयार करते, जे आपल्या चयापचयावर (metabolism), उर्जेच्या निर्मितीवर, त्वचेच्या व केसांच्या आरोग्यावर, तसेच मन:स्थितीवर प्रभाव टाकतात.महिलांमध्ये थायरॉईड विकार जास्त का?संशोधनानुसार, पुरुषांच्या तुलनेत महिलांमध्ये थायरॉईड विकार होण्याचा धोका ८ पट अधिक असतो. गर्भधारणेनंतर, रजोनिवृत्तीनंतर आणि तणावपूर्ण जीवनशैलीमुळे स्त्रियांचं हार्मोनल संतुलन सतत बदलत असतं. हेच थायरॉईडच्या कार्यक्षमतेवर थेट परिणाम घडवून आणते.थायरॉईड विकारांचे प्रकार१. हायपोथायरॉईडिझम (Hypothyroidism) – थायरॉईड हार्मोन्सची कमतरता.वजनवाढ, थकवा, केसगळती, मासिक पाळीत अनियमितता, त्वचा कोरडी होणे.२. हायपरथायरॉईडिझम (Hyperthyroidism) – हार्मोन्सची अतिउत्पत्ती.वजन कमी होणे, घाम येणे, हृदयाचे ठोके वाढणे, चिडचिड, निद्रानाश.निदान आणि उपचारथायरॉईड विकाराचं निदान साध्या रक्तचाचणीद्वारे – TSH, T3, T4 – केलं जातं. अचूक निदानानंतर डॉक्टर योग्य औषधोपचार सुचवतात. हायपोथायरॉईडसाठी लेव्होथायрок्सिन हे औषध प्रामुख्याने वापरलं जातं. हायपरथायरॉईडसाठी मात्र औषधोपचार, आयोडीन थेरपी किंवा क्वचित शस्त्रक्रियाही करावी लागते.आहार आणि जीवनशैलीतील बदलथायरॉईड असलेल्या महिलांनी योग्य आहार, नियमित व्यायाम, झोप आणि तणावमुक्त जीवनशैली याकडे लक्ष देणं आवश्यक आहे. आहारात आयोडीन, सेलेनियम आणि झिंक यांचा समावेश असलेले पदार्थ उपयोगी ठरतात – जसे की साजूक दूध, अंडी, कडधान्ये, अळशी बियाणे, सीफूड इ.टाळावेत अशा गोष्टी:– फारशी प्रक्रिया केलेली अन्नपदार्थ– साखरेचे अति सेवन– तणावपूर्ण विचारवेळेवर निदान हाच उपायथायरॉईड विकार सुरुवातीला फारसे लक्षण देत नाहीत, पण पुढे जाऊन ते मानसिक आरोग्यावरही परिणाम करू शकतात. त्यामुळे दरवर्षी साधी रक्तचाचणी करून घेतल्यास हे विकार सुरुवातीलाच ओळखता येतात. विशेषतः प्रजनन वयातील महिलांनी थायरॉईड तपासणी नियमित करून घ्यावी.निष्कर्षस्त्रीचं आरोग्य हे संपूर्ण कुटुंबाच्या आरोग्याचं दर्पण असतं. अशा वेळी थायरॉईडसारख्या महत्त्वाच्या पण दुर्लक्षित आरोग्यविषयावर सजग राहणं अत्यावश्यक आहे. थोडं लक्ष दिल्यास आणि जीवनशैलीत योग्य बदल केल्यास, थायरॉईड विकार सहजपणे नियंत्रणात ठेवता येतात. आरोग्य म्हणजे केवळ औषध नव्हे, तर सजगतेची साथही आवश्यक आहे.ML/ML/PGB 19 Apr 2025
