हार्मोनल संतुलन राखण्यासाठी आहार आणि जीवनशैली

मुंबई, दि. १ मार्च (एमएमसी न्यूज नेटवर्क):

महिलांचे आरोग्य अनेकदा हार्मोन्सच्या संतुलनावर अवलंबून असते. हार्मोनल असंतुलनामुळे वजनवाढ, थकवा, तणाव, अनियमित मासिक पाळी, त्वचेच्या समस्या आणि अनेक आरोग्यविषयक त्रास उद्भवू शकतात. त्यामुळे महिलांनी त्यांच्या आहार आणि जीवनशैलीत योग्य बदल करून हार्मोनल संतुलन राखणे आवश्यक आहे.

हार्मोन्स आणि त्यांचे कार्य
हार्मोन्स म्हणजे आपल्या शरीरातील केमिकल मेसेंजर्स असतात, जे विविध अवयवांना योग्य प्रकारे कार्य करण्यास मदत करतात. महिलांसाठी मुख्यतः इस्ट्रोजेन, प्रोजेस्टेरॉन, थायरॉईड हार्मोन, इन्सुलिन आणि कोर्टिसोल हे हार्मोन्स महत्त्वाचे असतात.

इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन: मासिक पाळी, प्रजनन क्षमता आणि त्वचेच्या आरोग्यासाठी आवश्यक.
थायरॉईड हार्मोन्स: मेटाबॉलिझम नियंत्रित करतात.
इन्सुलिन: रक्तातील साखर नियंत्रणात ठेवते.
कोर्टिसोल: तणाव व्यवस्थापनासाठी महत्त्वाचे.
हार्मोनल संतुलनासाठी योग्य आहार
१. प्रथिनयुक्त आहार घ्या:

अंडी, मासे, डाळी, सोयाबीन, बदाम, आणि दूध यांसारखे प्रथिनयुक्त पदार्थ हार्मोन उत्पादनासाठी महत्त्वाचे आहेत.
२. सुगंधी आणि फायटोएस्ट्रोजेनयुक्त पदार्थांचा समावेश करा:

आल्याचा चहा, हळद, दालचिनी यांसारखे पदार्थ हार्मोनल संतुलन राखण्यास मदत करतात.
सोयाबीन, मसूर आणि फ्लॅक्स सीड्स यांमध्ये फायटोएस्ट्रोजेन असते, जे इस्ट्रोजेनच्या उत्पादनासाठी मदत करते.
३. गोड पदार्थ आणि साखरेचे प्रमाण कमी करा:

प्रक्रिया केलेली साखर आणि कार्बोहायड्रेट्स इन्सुलिन हार्मोनला असंतुलित करतात, ज्यामुळे वजन वाढते आणि थकवा जाणवतो.
४. आरोग्यदायी चरबीचा समावेश करा:

अक्रोड, बदाम, खोबरेल तेल, आणि ऑलिव्ह ऑइल हे चांगल्या प्रकारचे चरबीचे स्रोत असून हे हार्मोन संतुलन राखण्यास मदत करतात.
५. भरपूर पाणी प्या आणि ताज्या फळभाज्या खा:

शरीर हायड्रेटेड राहिल्यास टॉक्सिन्स बाहेर टाकले जातात आणि हार्मोन्स संतुलित राहतात.
हार्मोनल संतुलन राखण्यासाठी जीवनशैलीतील महत्त्वाचे बदल
१. ताणतणाव कमी करा:

सतत तणावात राहिल्यास कोर्टिसोल हार्मोन वाढतो, ज्यामुळे वजन वाढ, अनिद्रा आणि त्वचेच्या समस्या निर्माण होतात. ध्यान, योग आणि श्वसन तंत्रे अवलंबून तणाव कमी करा.
२. नियमित व्यायाम करा:

दररोज ३०-४५ मिनिटे व्यायाम केल्यास हार्मोन्स संतुलित राहतात. चालणे, सायकलिंग, योग आणि वेट ट्रेनिंग हे उपयुक्त ठरतात.
३. नियमित झोप घ्या:

दिवसातून किमान ७-८ तासांची गाढ झोप हार्मोनल संतुलन राखण्यासाठी महत्त्वाची आहे. अनियमित झोपेमुळे इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉनच्या पातळीत बदल होतो.
४. केमिकल फ्री उत्पादने वापरा:

प्लास्टिकच्या बाटल्या, केमिकलयुक्त सौंदर्यप्रसाधने आणि हानिकारक कीटकनाशकांमुळे हार्मोनल असंतुलन वाढू शकते.
निष्कर्ष
महिलांचे संपूर्ण आरोग्य हे हार्मोनल संतुलनावर अवलंबून असते. योग्य आहार, व्यायाम, तणावमुक्त जीवनशैली आणि झोप या चार महत्त्वाच्या गोष्टींचे पालन केल्यास हार्मोन्स संतुलित ठेवता येतात. हे बदल अंगीकारल्यास महिलांना विविध आजारांपासून दूर राहता येते आणि त्यांच्या एकूणच आयुष्याची गुणवत्ता सुधारते.

ML/ML/PGB १ March 2025