महाराष्ट्रातील कमी प्रसिद्ध पण सुंदर स्थळे
travel nature
मुंबई, दि. 22 (एमएमसी न्यूज नेटवर्क) :नाशिक जिल्ह्यातील नांदूर मध्यमेश्वर हे अभयारण्य भारतातील प्रमुख पक्षी अभयारण्यातले एक आहे. “भारताचे भरतनाट्यम जलाशय” असेही याला म्हटले जाते. हा परिसर निसर्गाच्या विविधतेने नटलेला असून, स्थलांतरित पक्ष्यांसाठी तो हिवाळ्यातील महत्त्वाचा आश्रयस्थान ठरतो.
इतिहास आणि स्थापत्य
नांदूर मध्यमेश्वर धरण १९०७ मध्ये गोदावरी नदीवर बांधले गेले, ज्यामुळे हा जलाशय तयार झाला. पाण्याचा साठा आणि आसपासचा परिसर जैवविविधतेसाठी योग्य ठरला आणि १९५० पासून हा भाग पक्षी निरीक्षकांसाठी प्रसिद्ध होऊ लागला. १९८६ साली या क्षेत्राला अभयारण्याचा दर्जा देण्यात आला.
मुख्य आकर्षणे
- स्थलांतरित पक्षी
- अभयारण्यात दरवर्षी सुमारे २२० हून अधिक प्रजातींचे पक्षी स्थलांतर करतात.
- मुख्य आकर्षणे: फ्लेमिंगो, स्टॉर्क, पेंटेड स्टॉर्क, इग्रेट्स, शिंपी (Spoonbill), आणि किंगफिशर.
- वनस्पती आणि प्राणीजीवन
- जलाशय आणि त्याच्या सभोवतालच्या झाडाझुडपांनी समृद्ध.
- साप, मासे, आणि कासव यांची देखील येथे मोठ्या प्रमाणावर उपस्थिती आहे.
- फोटोग्राफी
- पक्ष्यांचे जलाशयात फिरणे आणि उड्डाण पाहण्यासाठी हे ठिकाण आदर्श आहे.
- सूर्योदय आणि सूर्यास्ताच्या वेळेस दृश्य अधिक मोहक दिसते.
- बोटिंग आणि ट्रेकिंग
- पर्यटकांसाठी बोटिंगची व्यवस्था.
- जलाशयाच्या किनाऱ्यावर शांततेत चालण्यासाठी उत्तम जागा.
अभयारण्याचा क्षेत्रफळ आणि रचना
- क्षेत्रफळ: सुमारे १०,००० हेक्टर.
- परिसर: गोदावरी, कडवा, आणि देव नदींच्या संगमामुळे तयार झालेले दलदलीचे क्षेत्र.
सर्वोत्तम भेट देण्याचा काळ
- हिवाळा (नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी):
- स्थलांतरित पक्ष्यांचे आगमन होते.
- हवामान थंडसर आणि सुखद असते.
- सकाळी लवकर किंवा संध्याकाळी उशिरा:
- पक्ष्यांचे नैसर्गिक वर्तन आणि उड्डाण पाहण्यास योग्य वेळ.
कसे पोहोचाल?
- रस्ता मार्ग:
- नाशिक शहरापासून सुमारे ४० कि.मी. अंतरावर.
- महाराष्ट्र राज्य परिवहन बस किंवा खाजगी वाहनाने सहज पोहोचता येते.
- रेल्वे मार्ग:
- नाशिक रेल्वे स्थानक हे सर्वात जवळचे स्थानक आहे.
- हवाई मार्ग:
- नाशिकचा ओझर विमानतळ ५० कि.मी. अंतरावर आहे.
भेट देताना महत्त्वाच्या टिप्स
- बायनॉक्युलर्स: पक्ष्यांना जवळून पाहण्यासाठी आवर्जून सोबत ठेवा.
- शांतता राखा: पक्ष्यांना त्रास होणार नाही याची काळजी घ्या.
- फोटोग्राफीसाठी लांब पल्ल्याचा कॅमेरा वापरा: त्यामुळे पक्ष्यांचे अद्वितीय क्षण कॅप्चर करता येतील.
- आवश्यक सामान: पाण्याची बाटली, स्नॅक्स, आणि टोपी.
महत्त्व
नांदूर मध्यमेश्वर पक्षी अभयारण्य हे जैवविविधतेच्या संवर्धनासाठी महत्त्वाचे ठिकाण आहे. २०१९ साली UNESCO ने या ठिकाणाला रामसर साइट म्हणून मान्यता दिली.
निष्कर्ष
नांदूर मध्यमेश्वर हे पक्षीप्रेमी आणि निसर्गप्रेमींसाठी स्वर्गाहून कमी नाही. शांतता, निसर्गाचा आनंद, आणि पक्षी निरीक्षणाचा अनुभव घ्यायचा असेल तर हे ठिकाण नक्की भेट द्या.
“प्रत्येक उड्डाण करणाऱ्या पक्ष्यात निसर्गाच्या अनोख्या सौंदर्याची झलक दिसते.”
ML/ML/PGB 20 Jan 2025
