सांडपाणी स्वच्छतेसाठी आता रोबोटिक क्लिनिंग मशीन
महाराष्ट्र सरकारने 100 कोटी रुपयांच्या खर्चाने 100 वाहन-आधारित रोबोटिक सीवर-क्लिनिंग मशीन खरेदी करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या आधुनिक यंत्रांमुळे हाताने विषारी सांडपाणी साफ करण्याची अमानवी प्रथा संपवण्याचा प्रयत्न होणार आहे. या उपक्रमामुळे गटारे किंवा सांडपाणी साचलेल्या टाक्यांमध्ये उतरून काम करणाऱ्या हजारो स्वच्छता कामगारांचे प्राण वाचतील, तसेच त्यांना नव्या तंत्रज्ञानासोबत सुरक्षित रोजगार मिळेल.
या निर्णयाचा उद्देश म्हणजे मॅन्युअल स्कॅव्हेंजिंग पूर्णपणे थांबवणे आणि त्यात गुंतलेल्या कामगारांना पुनर्वसनाची संधी देणे. हे पाऊल ‘Prohibition of Employment as Manual Scavengers and Rehabilitation Act, 2013’ या कायद्यानुसार घेतले गेले आहे, ज्यामध्ये अशा कामांवर बंदी आणि मशीनच्या वापराला प्रोत्साहन दिले आहे.
सुरुवातीला ही यंत्रे नगरविकास विभागाकडून खरेदी करण्याचे ठरले होते, मात्र प्रक्रियेत झालेल्या विलंबानंतर ती जबाबदारी आता सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागाकडे देण्यात आली आहे. या विभागाचे नेतृत्व मंत्री संजय शिरसाट करत आहेत.
पहिल्या टप्प्यात 29 महानगरपालिकांमध्ये प्रत्येकी एक रोबोटिक मशीन दिले जाणार आहे. खरेदी प्रक्रिया महात्मा फुले मागासवर्ग विकास महामंडळ हाताळणार असून, मुख्य सचिव हर्षदीप कांबळे यांच्या अध्यक्षतेखाली राज्यस्तरीय खरेदी समिती स्थापन केली गेली आहे. या यंत्रांचा वापर करण्यासाठी स्वच्छता कामगारांनाच प्रशिक्षण दिले जाणार आहे. यामुळे त्यांना सुरक्षित वातावरणात काम करता येईल आणि तांत्रिक कौशल्य वाढेल. स्थानिक संस्था पुढील पाच वर्षे यंत्रांची देखभाल आणि खर्च स्वतः उचलतील.
