भष्टाचार रोखण्यासाठी या देशात AI मंत्री नियुक्त
भ्रष्टाचाराच्या समस्येवर प्रभावी उपाय म्हणून अल्बेनिया देशाने एक ऐतिहासिक आणि क्रांतिकारी निर्णय घेतला आहे. 13 सप्टेंबर 2025 रोजी अल्बेनियाने डिएला (Diella) नावाच्या कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) प्रणालीला देशाची पहिली AI मंत्री म्हणून नियुक्त केले आहे. या निर्णयामुळे अल्बेनिया जगातील पहिला देश ठरला आहे ज्याने एका वर्च्युअल व्यक्तीला मंत्रीपद दिले आहे.
डिएला ही पूर्णतः डिजिटल स्वरूपात अस्तित्वात असलेली मंत्री आहे, जी कोड आणि पिक्सेलच्या माध्यमातून तयार करण्यात आली आहे. अल्बेनियाच्या पंतप्रधान एडी रामा यांनी नव्या मंत्रिमंडळाची घोषणा करत डिएला यांची नियुक्ती जाहीर केली. डिएला या नावाचा अर्थ अल्बेनियन भाषेत “सूर्य” असा होतो, आणि तिचे मुख्य कार्य देशातील पब्लिक टेंडर्समध्ये पारदर्शकता आणणे आणि भ्रष्टाचारावर नियंत्रण ठेवणे हे आहे2.
अल्बेनिया देशात सार्वजनिक निविदा प्रक्रियेमध्ये भ्रष्टाचाराची समस्या दीर्घकाळपासून गंभीर आहे. अनेक वेळा सरकारी निधीचा अपवापर आणि निविदा प्रक्रियेत अनियमितता आढळून आली आहे. यामुळे देशाची प्रतिमा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मलीन झाली होती. डिएला या AI मंत्रीच्या माध्यमातून सरकारने निविदा प्रक्रियेत 100% पारदर्शकता आणण्याचा संकल्प केला आहे. डिएला प्रत्येक टेंडरची बारकाईने पाहणी करेल आणि कोणत्याही मानवी हस्तक्षेपाशिवाय निर्णय घेईल, असे पंतप्रधान रामा यांनी स्पष्ट केले.
युरोपियन संघामध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी अल्बेनियाला भ्रष्टाचारमुक्त प्रशासनाची गरज आहे. डिएला ही प्रणाली त्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल मानली जात आहे. तिच्या माध्यमातून सरकारला विश्वासार्हता आणि पारदर्शकता मिळेल, असा विश्वास व्यक्त करण्यात आला आहे.
डिएला यांची सुरुवात जानेवारी 2025 मध्ये एक AI सहाय्यक म्हणून झाली होती. ती नागरिकांना ऑनलाइन सरकारी सेवा वापरण्याबाबत मार्गदर्शन करत होती. आता ती पूर्णपणे मंत्रीपदाच्या भूमिकेत कार्यरत असून, तिच्या निर्णयप्रक्रियेमुळे अल्बेनियामध्ये प्रशासनात नव्या युगाची सुरुवात झाली आहे3.
हा निर्णय केवळ तंत्रज्ञानाचा वापर नसून, लोकशाही व्यवस्थेतील विश्वास पुनर्स्थापित करण्याचा प्रयत्न आहे. डिएला ही AI मंत्री भविष्यात इतर देशांसाठीही एक प्रेरणादायी उदाहरण ठरू शकते.
